Crash – polski jazz-rockowy zespół muzyczny założony w 1976 roku we Wrocławiu.
Założyli go byli muzycy Spisku Sześciu: Zbigniew Czwojda, Andrzej Pluszcz i Adam Bielawski.
Historia
Pierwszy skład zespołu tworzyli:
- Zbigniew Czwojda – lider, trąbka
- Władysław Kwaśnicki – saksofon altowy
- Stanisław Zybowski – gitara
- Juliusz Mazur – fortepian
- Andrzej Pluszcz – gitara basowa
- Adam Bielawski – perkusja
Muzycy ci współpracowali dotychczas z takimi grupami, jak: Spisek Sześciu (Czwojda, Pluszcz, Bielawski), Big Band „Wrocław” (Czwojda, Pluszcz, Bielawski), Integracja (Zybowski), Jumbo Jazz Band (Mazur). W październiku tegoż roku grupa Crash zadebiutowała udanym występem na Międzynarodowym Festiwalu Muzyki Jazzowej Jazz Jamboree w Warszawie. Od tej pory zespół wielokrotnie występował na festiwalach jazzowych i w klubach w Polsce (Kalisz, Kraków, Lublin, Warszawa, Wrocław), a także za granicą (Hiszpania, RFN, Dania, Szwecja, Belgia, Holandia, Szwecja, Finlandia, Austria, Węgry, Francja, Szwajcaria, ZSRR, Czechosłowacja).
W 1977 zdobył I nagrodę na II Międzynarodowym Festiwalu Jazzowym w San Sebastián (w kategorii zespołów jazzu nowoczesnego), co stworzyło możliwość późniejszych wyjazdów formacji do Hiszpanii, a także wspólne występy, m.in. z Sonny Rollinsem. Grupa Crash uznana została przez redaktora naczelnego brytyjskiego pisma Melody Maker za najlepszą grupę jazz-rockową w Europie.
W 1977 roku miejsce Bielawskiego zajął Zbigniew Lewandowski, natomiast wiosną 1978 roku współpracę z grupą rozpoczęła wokalistka Grażyna Łobaszewska (ex-Ergo Band). W latach 1977–1978 i w 1981 zespół wystąpił w koncertach głównych na Jazz Jamboree z Orkiestrą Symfoniczną Filharmonii Bałtyckiej pod dyrekcją Tadeusza Chałaja. W lutym 1979 roku odszedł jego założyciel – Z. Czwojda (wyjechał do Stanów Zjednoczonych).
W tym samym roku Crash wziął udział w nocnym koncercie Jazz by night, który odbył się 13 lipca 1979 roku, w ramach legendarnego I Muzycznego Campingu w Lubaniu, a także w drugiej edycji imprezy, w koncercie zatytułowanym JAZZ II, który odbył się 6 lipca 1980 roku.
Zespół wystąpił obok takich wykonawców jak, m.in.: Kwartet Jana „Ptaszyna” Wróblewskiego, Krystyna Prońko, The Quartet (w składzie: Sławomir Kulpowicz, Tomasz Szukalski, Paweł Jarzębski, Janusz Stefański), Laboratorium, czy Breakwater.
W późniejszym okresie Z. Lewandowski został zastąpiony przez Wojciecha Morawskiego, którego z kolei zastąpił Marek Surzyn, a następnie Ireneusz Nowacki. Okresowo z zespołem współpracowali także perkusiści: Ryszard Kupidura (ex-Maanam) i José Torres. W 1985 roku grupa Crash przestała istnieć, zaś w 2017 została reaktywowana w składzie: Juliusz Mazur (lider; keyboard), Romuald Frey (gitara), Władysław Kwaśnicki (saksofon), Tomasz Grabowy (gitara basowa), José Torres (instrumenty perkusyjne), Zbigniew Lewandowski (perkusja) oraz Natalia Lubrano (śpiew; gościnnie).
Dyskografia
Albumy
- 1978 – Crash (MC, Wifon NK-529)
- 1979 – Senna opowieść Jana B. (LP, Muza SX-1782)
- 1982 – Everyday is a Trial (JA&RO 005), reedycja kompaktowa w 1996 roku
- 1983 – Live is brutal (MC, Rogot STC-1008)
- 1983 – Something Beautiful But Not Expensive (LP, Ja&Ro 4115)
- 2020 – Crash (CD, GAD Records, GAD CD 125), reedycja kasety magnetofonowej z 1978 roku zawierająca 4 dodatkowe nagrania
Kompilacje
- 1977 – Jazz nad Odrą '77 – Laureaci (LP, PolJazz Z-SX-0648)
- 1978 – Opole'78 (MC, Wifon NK 507)
- 1980 – Bratislavské Džezové Dni 1978 (2 LP Opus 9115 0871 - 72)
- 1984 – Music from Poland '84 (LP, ZPR-001/2)
- 2002 – Jazz w Polsce - Antologia (6 CD, Polskie Radio PRCD 271-276)
- 2008 – Why not samba (LP i CD, Muza SX-4006/PNCD 1223)
- 2011 – Off season (CD, Muza PNCD 1337)
- 2018 – Kakadu (Lost Tapes: 1977–1978) (LP, Sound by Sound, SBS-003-LP)
Single
- 1978 – Michałek / Pejzaże (SP, Tonpress S-137)
- 1983 – Needle of love / Trio (SP, JA&RO Records 354192)
Wybrany repertuar
- Michałek (komp. Z. Czwojda)
- Pejzaże (muz. J. Mazur, sł. N. Zataj, Z. A. Malinowski)
- Baśń o brzydkim kaczątku (komp. Z. Czwojda)
- Końcówka Banderoli (komp. Z. Czwojda)
- Akalei (komp. J. Mazur)
- Senna opowieść Jana B. (muz. J. Mazur, sł. J. Cygan)
- W najprostszych gestach (muz. B. Bruszewska, sł. J. Cygan)
- Needle of Love (muz. S. Zybowski, J. Mazur, sł. P. Brodowski)
Przypisy
Bibliografia
- Wolański R., Leksykon Polskiej Muzyki Rozrywkowej, Warszawa 1995, Agencja Wydawnicza MOREX, ISBN 83-86848-05-7, tu hasło Crash, s. 30.
- Discogs.com
- Katalog Polskich Płyt Gramofonowych
Linki zewnętrzne
- Strona fanów zespołu (Facebook)
- Ambasadorzy polskiego Jazzu. Wrocławska grupa Crash [REPORTAŻ ]
- Strona fanów zespołu (Facebook)
- Crash w Katalogu Polskich Płyt Gramofonowych
- Crash w bazie Discogs.com (ang.)
- Crash w bazie Rate Your Music (ang.)
